Mechanizm granicznej korekty emisji dwutlenku węgla (BCAM) to nowe rozporządzenie mające na celu wyrównanie szans między europejskimi producentami, którzy płacą uprawnienia do emisji dwutlenku węgla, a producentami spoza Europy, którzy tego nie robią(zobacz nasz artykuł przedstawiający BCAM). System ten został zaprojektowany specjalnie w celu zwalczania ucieczki emisji. Jego zakres obejmuje 6 sektorów:
Aledlaczego akurat te sektory działalności, a nie inne?
Odpowiedź leży w fakcie, że MACF jest powiązany z Europejskim Systemem Handlu Emisjami (EU ETS). Ten rynek emisji dwutlenku węgla reguluje emisje europejskich przedsiębiorstw za pomocą systemu limitów i handlu emisjami gazów cieplarnianych (uprawnieniami do emisji). Obecnie obejmuje on prawie 40% całkowitych emisji w UE.
EU ETS dotyczy "gazów cieplarnianych pochodzących z określonych działań, koncentrując się na emisjach, które można mierzyć, zgłaszać i weryfikować z dużą dokładnością" (Komisja Europejska).
Niemniej jednak, niektóre działania związane z rynkiem europejskim nie są objęte MACF, jak pokazano w poniższej tabeli.
Sektory objęte MACF są obecnie ograniczone do największych emitentów. Lista ta może zostać rozszerzona na inne branże, gdy mechanizm zostanie w pełni wdrożony od 2026 roku. Pojawia się pytanie, dlaczego mechanizm ten nie ma zastosowania do niektórych sektorów europejskiego rynku emisji dwutlenku węgla (ETS) lub do innych sektorów (poza ETS), takich jak tekstylia i kosmetyki.
Na przykład tworzywa sztuczne, które będą odpowiedzialne za 3,4% globalnych emisji w 2019 r. (OECD), nie są uwzględnione w MACF.
Sektory niskoemisyjne nieobjęte EU ETS
Istnieje kilka możliwych wyjaśnień nieobecności niektórych branż w zakresie ETS. Sektory niskoemisyjne wydają się być wyłączone z zakresu rynku emisji dwutlenku węgla. Jednym z przykładów jest sektor kosmetyczny, który według szacunków odpowiada za od 0,5 do 1,5% globalnych emisji, co stanowi znacznie mniejszy udział niż ten przypisywany przemysłowi ciężkiemu (metale, cement itp.).
Poszczególne etapy cyklu życia produktów kosmetycznych nie mają jednak takiego samego wpływu na środowisko. Emisje dwutlenku węgla pochodzą głównie z opakowań produktów (objętych systemem ETS za pośrednictwem sektorów tworzyw sztucznych i/lub papieru i tektury) oraz z ich użytkowania. Faza produkcji, w tym zużycie energii, stanowi maksymalnie 5% całkowitej emisji (Quantis, Make Up The Future). Zrozumiałe jest zatem, że ETS (a tym samym MACF), który w przeszłości koncentrował się na emisjach generowanych w fazie produkcji (z wyłączeniem lotnictwa i transportu morskiego), nie jest najbardziej odpowiednim narzędziem do regulowania emisji dwutlenku węgla z tego sektora.
Niektóre wysoce konkurencyjne branże mogłyby również skorzystać z pewnego rodzaju ochrony: unikamy stawiania ich w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z konkurentami spoza Europy, którzy nie podlegają ustalaniu cen emisji dwutlenku węgla.
Tak jest na przykład w przypadku transportu morskiego, który został całkowicie wykluczony z systemu ETS, zanim został częściowo włączony od 2024 roku. Podróże do lub z kraju trzeciego są objęte 50% emisji, podczas gdy podróże wewnątrz UE (punkty odlotu i przylotu w UE) są objęte 100% emisji. Ponieważ niewiele krajów nakłada ceny emisji dwutlenku węgla na transport morski, Unia Europejska nie włączyła go do systemu ETS, aby uniknąć karania europejskich graczy.
Istnieje jeszcze jeden powód, dla którego niektóre sektory nie są objęte ETS i MACF: trudność w dokładnym pomiarze emisji dwutlenku węgla związanych z fazą produkcji.
Dobrym przykładem są tekstylia: odpowiadają one za znaczną część emisji dwutlenku węgla (do 10% globalnych emisji według najwyższych danych), ale te generowane na etapie produkcji są bardziej skomplikowane do zmierzenia. Dokładny pomiar emisji jest jednym z głównych kryteriów europejskiego rynku emisji dwutlenku węgla.
Trudność pomiaru śladu węglowego sektora tekstylnego można wyjaśnić wieloma etapami i różnorodnością podmiotów zaangażowanych w fazę produkcji, co ilustruje poniższy diagram. Na przykład, w przypadku produkcji 100% bawełnianego płaszcza w Azji, transformacja produktu, po odzyskaniu surowców, stanowi 50% emisji w cyklu życia odzieży. Co więcej, faza transformacji surowców jest podzielona na 4 różne etapy (przędzenie, tkanie, wykańczanie, produkcja odzieży), często odbywające się w kilku krajach, co zwielokrotnia pośrednie fazy transportu i liczbę kontaktów, z których można pobrać dane dotyczące emisji.
Niektóre branże - na przykład kosmetyczna i tekstylna - są również objęte innymi normami środowiskowymi (poza EU ETS), mającymi na celu między innymi regulację emisji dwutlenku węgla. Tak jest na przykład w przypadku ustawy AGEC we Francji. Celem ustawy o gospodarce o obiegu zamkniętym jest wspieranie zmian we wzorcach produkcji i konsumpcji w celu zmniejszenia wpływu naszego społeczeństwa na środowisko.
Celem ustawy AGEC jest ograniczenie odpadów i ich szkodliwego wpływu na różnorodność biologiczną i klimat, a polityka ta powinna pomóc w zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla z różnych działań poprzez położenie kresu jednorazowemu plastikowi, poprawę informacji konsumenckich (np. wskaźnik naprawialności), promowanie ponownego użycia w duchu solidarności i zwalczanie zaprogramowanego starzenia się.
Kolejne europejskie rozporządzenie (2023/1115) mające na celu ograniczenie wylesiania zostało niedawno opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE w 2023 roku. Rozporządzenie zakaże wprowadzania do obrotu lub eksportu produktów, których produkcja przyczyniła się do wylesiania lub degradacji lasów po 31 grudnia 2020 r. (Ministerstwo Transformacji Ekologicznej...). Nowa norma środowiskowa ma bezpośredni wpływ na tak różne sektory jak kakao, guma i drewniane meble. Pomagając chronić lasy, ta europejska norma jest również częścią szerszej walki z globalnym ociepleniem: zwalczając wylesianie, chronimy naturalne zdolności magazynowania węgla i pomagamy osiągnąć neutralność węglową.
Sektory objęte MACF są z definicji sektorami już objętymi europejskim rynkiem emisji dwutlenku węgla (SEQE). Sektory te zostały wybrane, ponieważ odpowiadają za znaczną część globalnych emisji i można je dokładnie obliczyć.
Energochłonne gałęzie przemysłu (uwzględnione w tabeli EU ETS) wygenerują 22% emisji Unii Europejskiej w 2019 r. (Komisja Europejska). Według World Steel Association, produkcja stali będzie odpowiadać za 7% do 9% globalnej emisji CO2 w 2020 roku. Według GCCA (Global Cement and Concrete Association) produkcja cementu będzie odpowiadać za 7% rocznych globalnych emisji CO2.
Najbardziej energochłonne sektory są generalnie wysokoemisyjne, czy to poprzez bezpośrednie wykorzystanie paliw kopalnych (gazu itp.), czy też zużycie wysokoemisyjnej energii elektrycznej, jak ma to miejsce na przykład w Chinach, gdzie węgiel odgrywa kluczową rolę w produkcji energii elektrycznej.
Wreszcie, lista sektorów objętych MACF będzie musiała być monitorowana, ponieważ nowe branże, takie jak tworzywa sztuczne i szkło, mogą zostać włączone w ciągu najbliższych kilku lat.